Programma & toelichting 15-08-2021
1. Priere à Notre Dâme L. Boëllmann
orgelsolo (1862 - 1897)
Vanmiddag openen we dit concert heel toepasselijk met het gebed tot Onze Lieve Vrouw. Het is vandaag immers een grote feestdag in de Kerk: het feest van Maria Ten-Hemel-Opneming. De componist, Léon Boëllmann, schreef dit ‘Prière à Notre-Dame’ aan het eind van zijn korte leven als onderdeel van niet minder bekende ‘Suite Gotique’.
Vanmiddag is naast organist Frans Bullens ook een tweede speler te gast: de jonge talentvolle violiste Lotte Michels. Dit jaar afgestudeerd aan de middelbare school én haar D-examen cum laude gehaald op het Kunstpodium. Ze is een leerlinge van David Peijnenborgh en we zijn erg blij dat we in onze ‘Zomerconcert-serie’ ook zo’n jong talent hebben kunnen binnenhalen. Het volgende werk is meteen ook voor viool geschreven: uit de beroemde ‘Vier Jaargetijden’ van Vivaldi, namelijk de ‘zomer’. Vol afwisseling horen we de loomte van de warme Italiaanse zomer, maar ook de hevige windvlagen van de zomerstormen. En dat alles verpakt in Vivaldi’s geweldige muziek.
2. Deel I uit het Concerto voor viool en strijkers A. Vivaldi
Op. 8 nr. 2 - ‘L’estate’ (de zomer) (1675 - 1741)
viool en orgel
Het orgel bestaat in het westen al zo’n kleine 1500 jaar, geïmporteerd uit het Byzantijnse Rijk. Toen in die vroege middeleeuwen mensen dit instrument aanhoorden waren er, zo werd toen geschreven, vrouwen die in onmacht flauw vielen van het geluid…! Dat fenomeen zien we helaas steeds minder…
Omdat het zo bijzonder en kostbaar was, belandde het orgel in de kerk en zo’n 1000 jaar lang is het instrument als een heilig liturgisch voorwerp beschouwd. Alleen heilige en plechtige muziek was toegestaan, geen fratsen. Geen wonder dat het orgel een beetje braaf en saai in de kerk stond te verpieteren. Natuurlijk waren er hoogtepunten met componisten als Bach en Franck, maar andere grote componisten als Mozart, Schubert, Beethoven, Wagner of Verdi schreven niet één noot voor orgel!
Vanmiddag gaan we eens buiten de brave gebaande paden van de orgelmuziek en laten we het orgel klinken met muziek die in de kerk niet thuishoort, maar wel prima op het instrument past. Frans speelt vanmiddag de zogenaamde Triomf-scène uit de opera Aida van Giuseppe Verdi. Prachtige muziek, ook een beetje plechtig en heel bekend! Zo hoor je het instrument ook eens van een andere kant!
Als u dan bent bekomen van dit opera-geweld gaan we vervolgens luisteren naar een prachtig werk van de Noorse componist Johan Svendsen, zelf violist in zijn tijd, die een schitterende ‘Romance’ schreef voor viool-solo en orkest. De viool-solo is voor Lotte, het orkest laten we over aan Frans op het orgel.
3. Triomf-scène uit de opera ‘Aida’ G. Verdi
bewerking voor orgel-solo (1813 - 1901)
4. Romance - Op. 26 Johan S. Svendsen
viool en orgel (1840 - 1911)
Terwijl de beide musici naar boven verhuizen kan ik u meteen wat vertellen over de twee volgende werken. ‘Jesu dulcis memoria’ - Hoe zoet is de gedachte aan Jezus - is een hymne uit de 12de eeuw die wordt toegeschreven aan de heilige Bernardus van Clairveaux. En zoet en lieflijk is ook de melodie die Jos van Amelsvoort aan dit orgelwerk geeft, begeleidt door complexe akkoorden. Het werk heeft drie delen en het eerste deel wordt aan het eind weer herhaald. Overigens was Jos van Amelsvoort een echte Brabantse componist uit Kaatsheuvel. Je kon dat aan zijn tongval goed horen. Waarschijnlijk kreeg hij daardoor in de Randstad ook geen poot aan de grond met zijn composities, hoe fraai ook! Hij kreeg pas enkele jaren voor zijn dood de erkenning die hij verdiende…
Het werk dat Lotte daarna gaat spelen is één van de zeldzame originele werken voor viool en orgel. Zeker in katholieke kerken was het sinds de tweede helft van de 19de eeuw verboden om met andere instrumenten dan het orgel in de kerk te musiceren. Bij protestantse kerken was daar niet zo’n embargo op. Dat is de reden dat er maar heel beperkt gecomponeerd is voor orgel met een ander instrument. De Liechtensteinse componist Rheinberger deed dat wel, maar voor privé-gebruik. In de Pastorale die u zo dadelijk gaat horen zijn beide instrumenten aan elkaar gewaagd in een fraai samenspel!
5. Jesu dulcis memoria (1942) J. v. Amelsvoort
orgel (1910 - 2003)
6. Pastorale - uit Op. 150, nr. 4 J. Rheinberger
voor viool en orgel (1839 - 1901)
Aan het begin van dit concert vertelde ik u dat het vandaag feest is van Maria Ten-Hemel-Opneming. Vandaar nu op het Rütter-orgel een tweede Mariaal orgelwerk: het Ave maris stella van Franz Liszt. Ook dit werk is driedelig, waarbij wederom het laatste deel bijna gelijk is aan het eerste. In het middendeel hoort u de prachtige roerfluit van het Rütter-orgel. Het werk is gebaseerd op een koorwerk dat Liszt zo’n 15 jaar eerder al componeerde. Lotte vervolgt het programma dan met de beroemde ‘Méditation’ uit de opera ‘Thaïs’, door Jules Massenet gecomponeerd in 1894.
7. Ave maris stella Fr. Liszt
orgelsolo (1811 - 1886)
8. Méditation (uit de opera ‘Thaïs’) J. Massenet
viool en orgel (bew. M. P. Marsick) (1848 - 1912)
--------
In de jaren 40 van de 19de eeuw liet de componist Robert Schumann bij een pianobouwer een zogenaamde ‘Pedalflügel’ bouwen, dat is een vleugelpiano met daaronder op de grond nóg een vleugel met alleen bassnaren en die werden bedient met een pedaal, net zoals bij een orgel. De eigenzinnige Schumann wilde hiermee een nieuwe dimensie in het pianospelen aanbrengen. Hij schreef er terstond enige werken voor, maar na een aantal jaren flopte het hele ‘Pedalflügel’-idee en niemand die er nog ooit iets mee deed. Organisten echter roken hun kans, want zij hadden ook een pedaal en konden die muziek van Schumann wel waarderen. Wat dus in pianokringen als een buitenissig instrument werd beschouwd, werd in orgelkringen zeer gewaardeerd! Vanmiddag één van de vier ‘Skizzen’, vertaald als ‘Schetsen’, voor pedaalvleugel, nu op orgel gespeeld. De trouwe zomerconcertbezoekers hebben vorig jaar de derde ‘Skizze’ al gehoord, nu is het de beurt aan de eerste.
Daarna speelt Lotte een wel heel bekend werk van de Engelse componist Edward Elgar. Mocht u hem nog niet kennen, dan kent u vast wel zijn ‘Land of hope and glory’ en zijn ‘Enigma-variaties’. Elgar schreef zijn succesnummer in 1888 voor zijn vrouw en omdat zijn vrouw nogal vloeiend Duits kon spreken noemde hij het werk ‘Liebesgrüss’. Zo werd het ook uitgegeven. Maar het werd nauwelijks verkocht. Totdat de uitgever de titel veranderde in ‘Salut d’amour’. Toen werd het plots een succes en er ontstonden allerlei bewerkingen voor diverse instrumenten. Vanmiddag het origineel voor viool!
9. Skizze nr. 1 - uit ‘Vier Skizzen’, Op. 58 R. Schumann
orgelsolo (1810 - 1856)
10. ‘Salut d’amour’ - Op. 12 E. Elgar
viool en orgel (1857 - 1934)
​
Het laatste woord vanmiddag is aan het Rütter-orgel, het instrument dat hier ook al weer bijna 100 jaar staat en eigenlijk gebouwd is in 1882 voor de Paters Redemptoristen van Venlo. Een tweede-handsje dus… Gelukkig is er na de plaatsing van dit orgel in deze kerk weinig met het instrument gebeurd en is het redelijk gaaf bewaard gebleven. En voor het geval u het nog niet wist: naast de kerk is het orgel een apart rijksmonument. En op dit rijksmonument gaat Frans Bullens het concert besluiten met een heel curieus werk van Sigfrid Karg-Elert. Deze componist schreef een bundel met werken voor harmonium, genaamd ‘Portretten’ waarin hij elke bekende componist vereerde met een compositie in de stijl van die componist. Van da Palestrina tot Schönberg. En vanmiddag horen we zijn feestelijke interpretatie van het werk van componist Händel.
Vóór u straks met het hoofd vol muziek naar huis vertrekt wil ik u ook nog, hoe kan het anders, even wijzen op de collecteschaal of de QR-code op uw programmablad. U snapt dat de zomerconcert-serie én het onderhoud van de instrumenten geld kost en dat geld moet van de collecte komen, van u dus. En dan is het een mooie Christelijke deugd dat de sterkste schouders de zwaarste last dragen.
Het is maar een idee…
11. ‘Ein Siegesgesang Israels - alla Händel S. Karg-Elert orgelsolo (1877 - 1933)
Lotte Michels
is geboren op 19 mei 2003. Op haar achtste is zij begonnen met viool spelen. Ze heeft nu zo’n tien jaar les aan het Kunstpodium Dongen bij docent David Peijnenborgh en is al 3 jaar lid van het Euregio Jeugdorkest (EJO). Enige maanden terug deed ze haar D-examen op het Kunstpodium Dongen waarvoor ze cum laude is geslaagd.
Lotte studeert Cognitive Science & Artificial Intelligence (CSAI) aan Tilburg University en heeft net het eerste jaar van die opleiding afgerond.
Frans Bullens
studeerde orgel bij Maurice Pirenne op het Brabants Conservatorium (einddiploma in 1978) en elektronische toetsen-lichte muziek op hetzelfde instituut (einddiploma in 1996).
​
Van 1970 tot 1980 was Frans verbonden aan de St. Lambertuskerk in Veghel als organist. Hij was in zijn werkzame leven als docent orgel, keyboards, piano en koorvorming verbonden aan de stichting ‘Het KunstPodium’ – Dongen, Gilze & Rijen en de stichting ‘H 19’-kunstzinnige vorming te Oosterhout.
​
Momenteel is Frans Bullens nog werkzaam als koorleider-organist in de Parochie van Dongen en als zodanig verbonden aan de St. Laurentiuskerk, waar hij naast het orgelspelen ook leiding geeft aan het Gemengd koor St. Laurentius, het Jeugd- en kinderkoor van de parochie en het Gregoriaans Koor. Tevens is hij koorleider aan de Basiliek van St. Jan te Oosterhout en in de parochie St. Elisabeth in Raamsdonk en Raamsdonksveer.
​
Hij is bestuurslid van de Ned. St. Gregorius Vereniging van het bisdom Breda, bestuurslid van het Nederlands Gregoriaans Festival en adviseur van de Stichting Ludens en de Stichting Mattheus-Passie, beiden in Oosterhout. Bij gelegenheid is Frans Bullens ook concerterend organist, componist en bewerker van veel instrumentale en vocale (kerk-)muziek.
​
Veel van zijn antwoordpsalmen worden gepubliceerd in de zondagsmissaaltjes van Gooi & Sticht en de Abdij van Berne. Voor het bisdom Breda schreef hij de ‘Mis v.d. H. Geest’ en vier antwoordpsalmen voor de Vormselliturgie. Voor de orde der Montfortanen componeerde hij een tweetal series Cantieken van Montfort in een vertaling van A. Govaart welke beide op cd verschenen. Ook componeerde hij 6 liederen voor de bundel Franciscaanse Gezangen welke in 2019 gepubliceerd werd.